دادگاه صلح چیست؟

دادگاه صلح که طبق قانون تشکیل دادگاه‌های صلح در سال ۱۴۰۲ تأسیس شده است، هدف اصلی آن تسهیل در رسیدگی به دعاوی کم‌اهمیت و ترویج صلح و سازش است. این دادگاه‌ها به دادگاه‌های شعبه صلح معروف هستند و به پرونده‌هایی با ویژگی‌های خاص رسیدگی می‌کنند. اما برخلاف تصورات عمومی که این دادگاه‌ها را به‌عنوان محاکمی با محوریت گفت‌وگو و میانجی‌گری می‌شناسند، در واقع دادگاه صلح هیچ تفاوت اساسی از سایر دادگاه‌ها ندارد. این دادگاه‌ها نه‌تنها وظایف مشابه با دیگر محاکم دارند؛ بلکه اختیارات دادگاه صلح در چارچوب قانون دادگاه‌های صلح به طور دقیق مشخص شده است.

دادگاه صالح در این زمینه به معنای دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به پرونده‌هایی با ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارد، نه به این معنا که این دادگاه‌ها تفاوت بنیادین در روند دادرسی با دیگر دادگاه‌ها داشته باشند. در واقع، رسیدگی در دادگاه صلح همانند دیگر دادگاه‌ها از نظر فرایندهای قضائی و تشریفات دادرسی انجام می‌شود، با این تفاوت که پرونده‌هایی که در این دادگاه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند، معمولاً به دعاوی کم‌اهمیت و جرائم سبک محدود است.

کار دادگاه صلح چیست؟ این نهاد باهدف حل مسالمت‌آمیز دعاوی، کاهش اطاله دادرسی و تقویت عدالت ترمیمی تشکیل شده است. همچنین، برخلاف سایر محاکم که ممکن است در آنها تشریفات دادرسی پیچیده‌تر باشد، دادگاه صلح به دلیل رسیدگی به پرونده‌هایی با ویژگی‌های خاص خود، دارای صلاحیت ویژه‌ای است. در این دادگاه‌ها، هدف بر سرعت‌بخشیدن به رسیدگی به پرونده‌ها و کاهش فشار بر دوش دادگاه‌های عمومی است، اما این به معنای تغییر در روند قانونی و قضائی آن نیست.

در نهایت، همان‌طور که در قانون دادگاه‌های صلح آمده است، این دادگاه‌ها با نظارت بر دعاوی کم‌اهمیت و مسائل روزمره، به‌عنوان یکی از محاکم صلح نقش مهمی در برقراری عدالت ایفا می‌کنند.

مرجع صالح نهادی است که از نظر قانونی صلاحیت رسیدگی به یک دعوا یا جرم خاص را دارد. در مواردی مانند دعاوی مالی جزئی یا اختلافات خانوادگی، دادگاه صلح به عنوان مرجع صالح شناخته می‌شود.
در پاسخ به این سؤال که دادگاه صلح برای چیه؟ و محاکم صلح چیست؟ باید گفت طبق قانون دادگاه صلح، این دادگاه یکی از محاکم صلح است که با هدف رسیدگی سریع، ساده و با رویکرد سازش‌محور به پرونده‌ها تشکیل شده است.
قاضی دادگاه صلح با تمرکز بر حل مسالمت‌آمیز اختلافات، وظیفه بررسی پرونده‌ها را دارد. همچنین در حوزه جرائم سبک، دادسرای صلح نقش مقدماتی را ایفا کرده و پرونده‌ها را به دادگاه صلح ارجاع می‌دهد.
برای درک بهتر، باید بدانیم اصلح دعاوی یعنی چه؛ یعنی انتخاب مرجعی که سریع‌تر و بهتر بتواند دعوا را حل کند.

ریاست دادگاه‌های صلح، مسئولیت امور در سطح استان بر عهده رئیس‌کل دادگستری استان و در سطح شهرستان و بخش، به عهده رئیس حوزه قضایی مربوطه واگذار شده است. نظارت بر دادگاه‌های صلح طبق قانون دادگاه‌های صلح باتوجه‌به صلاحیت‌های دادگاه صلح، صورت می‌پذیرد.

در موارد اختلاف در صلاحیت و ترتیب حل آن، ریاست محترم دادگاه صلح نقش کلیدی دارد تا روند رسیدگی منظم و منصفانه باشد.

اما اگر بپرسیم دادرس دادگاه کیست؟ باید گفت، فردی است که باتکیه‌بر قانون صلح و تخصص، به وظایف قضایی در دادگاه‌های صلح رسیدگی می‌کند و هدایت پرونده‌ها را بر عهده دارد.

اجرای احکام صادره از دادگاه‌های صلح در ایران عمدتاً بر عهده مقامات قضایی و ضابطان قضایی است.

اختیارات قضایی: نظارت بر اجرای این احکام بر عهده مقامات قضایی تعیین‌شده است که معمولاً شامل دادگاه‌های محلی و مسئولان منصوب آن‌ها می‌شود.

مأموران اجرای احکام: افرادی که به‌عنوان ضابطان یا مأموران اجرای احکام شناخته می‌شوند، وظیفه دارند احکام صادره از دادگاه‌های صلح را به طور قانونی اجرا کنند و اطمینان حاصل کنند که تصمیمات دادگاه به‌درستی عملیاتی شود.

همکاری با نیروی انتظامی: در مواردی که اجرای احکام نیازمند پشتیبانی بیشتر باشد، از نیروهای انتظامی و دیگر نهادهای مربوطه برای حفظ نظم و تضمین اجرای صحیح تصمیمات دادگاه بهره گرفته می‌شود.

این ساختار منظم و هماهنگ، اجرای به‌موقع و مؤثر احکام دادگاه‌های صلح را تضمین کرده و نقش مهمی در حفظ عدالت و حل اختلافات در جامعه ایفا می‌کند.

دادرس در دادگاه‌های صلح مسئول اجرای وظایف دادگاه‌های صلح و رسیدگی منصفانه به پرونده‌هاست.

وقتی می‌پرسیم دادگاه صلح چیست؟ دادگاه صلح برخلاف آنچه که به نظر می‌رسد، صرفاً به رسیدگی به دعاوی می‌پردازد و نه میانجی‌گری. این دادگاه‌ها از لحاظ صلاحیت متفاوت از دادگاه‌های دیگر هستند و به پرونده‌های با مقیاس کوچک و کم‌اهمیت‌تر رسیدگی می‌کنند. در واقع، دادگاه صلح نه نقش میانجیگر را ایفا می‌کند و نه به دنبال حل اختلافات از طریق گفت‌وگو و سازش است. این دادگاه‌ها تنها برای تسهیل در رسیدگی به دعاوی کم‌اهمیت و کاهش بار دادگاه‌های عمومی تشکیل شده‌اند و از حیث صلاحیت‌ها نسبت به سایر دادگاه‌ها محدودتر هستند.

به‌عبارت‌دیگر، در دادگاه صلح همانند سایر دادگاه‌ها، روند دادرسی مطابق با قوانین و مقررات قضائی انجام می‌شود و دادرس تنها به بررسی و صدور حکم در مورد پرونده‌ها می‌پردازد؛ بنابراین، تأکید بر نقش میانجی‌گری در دادگاه صلح نادرست است و این دادگاه تنها مسئول رسیدگی به پرونده‌های خاصی است که صلاحیت رسیدگی به آنها را دارد.

وظایف دادگاه صلح در ایران شامل رسیدگی به پرونده‌های ساده حقوقی و کیفری است که باهدف تسریع و ترویج صلح و سازش مطرح می‌شوند.

این دادگاه‌ها، از جمله دادگاه صلح خانواده و کیفری، طبق قوانین دادگاه صلح به بررسی اختلافات و اجرای احکام دادگاه صلح می‌پردازند.

با تعیین صلاحیت دادگاه صلح حقوقی و صلاحیت کیفری دادگاه صلح، این نهاد بستری مناسب برای حل سریع و مسالمت‌آمیز اختلافات فراهم می‌کند.

فواید صلح در کاهش هزینه‌ها و زمان دادرسی مشهود است؛ در دادخواست دادگاه صلح با اجرای سریع و آسان قوانین، روند پیگیری پرونده در دادگاه صلح به نفع طرفین ساده‌تر می‌شود.

اگرچه رأی دادگاه صلح قابل‌اعتراض است و امکان اعتراض به‌حکم دادگاه صلح وجود دارد، اما طبق قانون صلح دادگاه، این مسیر نیز به‌سرعت و با احترام به عدالت طی می‌شود.

چه پرونده‌هایی به دادگاه صلح می‌روند؟ پرونده‌ها به دلیل شرایط دادگاه صلح و سادگی موضوع، به این مرجع ارجاع می‌شوند؛ وقتی پرونده شما به شعبه صلح ارجاع شد؛ یعنی چه، یعنی قرار است در دادگاه صلح با روندی سریع و سازش محور رسیدگی شود.

این ارجاع پرونده به دادگاه صالح به هدف تسهیل دادرسی و کاهش پیچیدگی‌های قضایی انجام می‌گیرد.

مطابق با ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف، صلاحیت دادگاه صلح در رسیدگی به مجموعه‌ای از دعاوی مشخص شده است که شامل موضوعات حقوقی، کیفری، خانوادگی و مالی می‌گردد. در ادامه، فهرست دعاوی حقوقی در صلاحیت دادگاه صلح و همچنین فهرست دعاوی کیفری در صلاحیت دادگاه صلح به تفکیک ارائه می‌شود.

این دسته‌بندی از دعاوی صلاحیت دادگاه صلح نه‌تنها موجب تسهیل در روند رسیدگی به پرونده‌ها می‌شود، بلکه باعث می‌گردد مراجعان با شناخت کامل‌تری از مرجع مناسب طرح دعوی، به‌سرعت به حقوق خود دست یابند.

بر اساس قانون دادگاه‌های صلح، رسیدگی به برخی جرائم در صلاحیت دادگاه صلح قرار دارد. از جمله این جرائم می‌توان به تصادفات در صلاحیت دادگاه صلح اشاره کرد، به‌ویژه در موارد تصادف منجر به فوت در صلاحیت دادگاه صلح و دیگر جرایم غیرعمدی ناشی از کار. همچنین، انواع اختلاف در صلاحیت مانند جرایم تعزیری با مجازات درجه هفت و هشت، بدون نیاز به کیفرخواست در دادسرا صلح مستقیماً توسط دادگاه بررسی می‌شوند. در پاسخ به این پرسش که دادگاه چیست؟ می‌توان گفت نهادی است برای رسیدگی قانونی به اختلافات و جرائم.

در پاسخ به این پرسش که ثبت دادخواست دادگاه صلح چیست؟ باید گفت، این نخستین گام در آغاز یک دعوی مدنی یا کیفری در چارچوب قانون دادگاه‌های صلح است. فردی که نسبت به نقض حق خود معترض است، با مراجعه به دفاتر خدمات قضائی می‌تواند به‌راحتی اقدامات لازم را انجام دهد.

ابلاغیه صلح چیست؟ در این مرحله، دادخواست به‌صورت رسمی به‌طرف مقابل ابلاغ می‌شود که این ابلاغ می‌تواند از طریق سامانه ثنا یا به شکل پیامک دادگاه صلح به اطلاع وی برسد تا فرصت دفاع از خود را داشته باشد.

در زمان تشکیل دادگاه صلح، معمولاً قاضی در اولین جلسه تلاش می‌کند طرفین را به صلح و سازش از طریق شورای حل اختلاف هدایت کند. درصورتی‌که این تلاش‌ها بی‌نتیجه باشد، دادگاه وارد مرحله رسیدگی قضایی می‌شود.

پس از بررسی دلایل، اظهارات و مستندات طرفین، در نهایت رأی دادگاه صلح صادر می‌شود که ممکن است به نفع یکی از طرفین یا تلفیقی از ادعاها باشد. در برخی پرونده‌ها، اگر دادگاه خود را صالح به رسیدگی نداند، قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه صلح صادر می‌شود و پرونده به مرجع ذی‌صلاح ارجاع می‌گردد.

در مواردی که حکم صادره قابل‌تجدیدنظر باشد، طرفین می‌توانند اعتراض کنند. پس از قطعی‌شدن رأی، اجرائیه دادگاه صلح صادر شده و واحد اجرای احکام، مسئول اجرای مفاد حکم خواهد بود. این روند نشان‌دهنده ساختار قانونی و هدفمند در حل اختلافات از طریق دادگاه‌های صلح است.

با ارجاع پرونده به دادگاه صلح، فرایند رسیدگی طبق مواد دادگاه صلح آغاز می‌شود. در این مرحله، نخستین گام تشکیل دادگاه صلح است که طی آن قاضی، باتوجه‌به صلاحیت محاکم صلح، تلاش می‌کند اختلاف میان طرفین را از طریق گفتگو، مصالحه و استفاده از سازوکارهای قانونی، حل‌وفصل نماید.

اگر در این مرحله توافق حاصل شود، پرونده بدون نیاز به ادامه روند قضایی مختومه می‌گردد. اما درصورتی‌که صلح و سازش امکان‌پذیر نباشد، دادگاه وارد مرحله رسیدگی ماهوی شده و با بررسی مستندات و شنیدن دفاعیات، رأی قانونی خود را صادر می‌کند. این رویکرد، ترکیبی از حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلاف و رسیدگی رسمی قضایی است که در ساختار دادگاه‌های صلح پیش‌بینی شده است.

صلاحیت دادگاه صلح معمولاً دعاوی باارزش مالی کم یا اختلافات ساده‌تر را شامل می‌شود. در این دادگاه‌ها، جلسه صلح نیز برگزار می‌شود تا طرفین بتوانند با میانجی‌گری به توافق برسند و از طولانی‌شدن پرونده جلوگیری شود. شورای صلح چیست؟ در واقع مجموعه‌ای است که گاهی در کنار دادگاه صلح نقش میانجی را ایفا می‌کند و به حل‌وفصل اختلافات کمک می‌کند.

یکی از سؤالات مهم این است که آیا رأی دادگاه صلح قطعی است؟ یا خیر. بر اساس آیین‌نامه دادگاه صلح، در بسیاری از موارد، رأی قطعی دادگاه صلح است و قابلیت اعتراض ندارد، مگر در شرایط خاص که قانون اجازه تجدیدنظر یا فرجام‌خواهی داده باشد؛ بنابراین، آیا دادگاه صلح می‌تواند رأی صادر کند؟ قطعاً بله؛ این رأی‌ها معمولاً سریع و نهایی هستند تا عدالت به‌صورت فوری اجرا شود. بااین‌حال، در صورت وجود نقص یا اشتباه، ممکن است امکان اعتراض به رأی قطعی دادگاه صلح فراهم شود، اما این موارد بسیار محدود و خاص است.

احکام قطعی دادگاه صلح در مواردی که در صلاحیت دادگاه‌های صلح قرار دارد صادر می‌شود و این محاکم به‌سرعت و با سادگی اختلافات را بررسی می‌کنند.

به طور خلاصه، رأی دادگاه صلح در مواردی قطعی است که در آیین‌نامه دادگاه صلح مشخص شده و هدف از این قطعی بودن، تسریع در اجرای عدالت و کاهش بار دستگاه قضایی است.

آیا رأی دادگاه صلح قابل‌اعتراض است؟ در برخی موارد، حکم دادگاه صلح قابل‌اعتراض است؛ به‌ویژه وقتی که رأی غیابی در دادگاه صلح صادر شده باشد. برای اعتراض به رأی دادگاه صلح، باید به مرجع اعتراض به رأی دادگاه صلح مراجعه کرد، البته در چارچوب محدوده صلاحیت دادگاه صلح و باتوجه‌به قوانین مربوط به صلاحیت دادگاه‌های صلح تهران و سایر مناطق، زیرا اغلب قطعیت رأی دادگاه صلح تضمین شده است و فقط در موارد خاص آرای قابل‌اعتراض دادگاه صلح قابلیت پیگیری دارد.

دادگاه صلح برای رسیدگی به دعاوی کوچک و سریع تشکیل شده است و دادگاه صلح باتوجه‌به آیین دادرسی دادگاه صلح، در چارچوب حدود اختیارات دادگاه صلح به صدور رأی می‌پردازد. اگر در حکم خطایی مشاهده شود، امکان اعاده دادرسی از آرای دادگاه صلح وجود دارد تا عدالت به‌درستی اجرا شود.

اگر در دادگاه صلح حاضر نشویم چه می‌شود؟ در صورت عدم حضور در دادگاه صلح، اعضای دادگاه صلح می‌توانند بدون حضور متهم یا شاکی، رأی صادر کنند که اغلب به‌صورت غیابی خواهد بود. تفاوت دادگاه صلح با دادگاه عمومی در سرعت و سادگی روند رسیدگی است، و باتوجه‌به ابلاغیه دادگاه صلح چیست، زمان و تاریخ تشکیل دادگاه صلح به طرفین اطلاع داده می‌شود تا حضور به‌موقع تضمین شود.

اگر دادگاه صلح و سازش حاصل نشود، پرونده برای رسیدگی قضایی بیشتر به مرجع بالاتر ارجاع می‌شود؛ در این صورت بعد از دادگاه صلح چه باید کرد مهم است تا مسیر قانونی طی شود. در ضمن، اگر به روند یا رأی اعتراض داشته باشید، امکان شکایت از دادگاه صلح یا حتی شکایت از قاضی دادگاه صلح وجود دارد، اما بهتر است با مشورت با وکیل بدانید در دادگاه صلح چه بگوییم تا به توافق نزدیک‌تر شویم.

رأی دادگاه صلح معمولاً در زمان کوتاهی صادر می‌شود؛ چرا که روند دادگاه صلح و نحوه رسیدگی به پرونده‌های دادگاه صلح باهدف سرعت و سهولت طراحی شده است. باتوجه‌به قانون جدید دادگاه‌های صلح که از تاریخ اجرایی‌شدن دادگاه صلح اجرا می‌شود، و با همراهی شورای صلح، مدت‌زمان رسیدگی در دادگاه صلح معمولاً محدود است و دادگاه صلح چند جلسه است که معمولاً به‌سرعت پیش می‌رود. استفاده از سامانه دادگاه صلح نیز این فرایند را تسریع می‌کند و حتی در صورت صدور رأی غیابی دادگاه صلح، رسیدگی سریع انجام می‌شود.

برای پیگیری سریع و دریافت مشاوره تخصصی درباره روند صدور رأی در دادگاه صلح، کارشناسان مجرب خانه وکالت وندا در کنار شما هستند.

شعبه صلح دادگاه چیست را می‌توان مکانی دانست که با رعایت شرایط قاضی دادگاه صلح، به رسیدگی عادلانه می‌پردازد، ضمن آنکه در برخی موارد صلاحیت‌های کیفری دادگاه صلح نیز لحاظ می‌گردد.

دادگاه‌های صلح تهران شامل چندین شعبه مختلف مانند دادگاه صلح ۱، دادگاه صلح ۵، دادگاه صلح ۷، دادگاه صلح ۱۱ و شعباتی مانند دادگاه صلح شریعتی، دادگاه صلح اکباتان و دادگاه صلح دربند هستند که هر کدام در مناطق مختلف به‌عنوان مرجع صلح و حل اختلافات کوچک فعالیت می‌کنند. برای یافتن شعبه مناسب، می‌توان با جستجوی واحد قضایی یا مراجعه به شعبه صلح و سازش شورای حل اختلاف اقدام کرد؛ همچنین شعبه‌هایی مانند شعبه ۲ دادگاه صلح یا شعبه سوم دادگاه صلح نقش مهمی در تسریع رسیدگی دارند. در شهرستان‌ها نیز مانند دادگاه صلح ورامین، دادگاه صلح شهرستان ری و دادگاه صلح کرج، این دادگاه‌ها به‌عنوان شعبه صلح دادگاه، محل رسیدگی به دعاوی کم‌ارزش هستند تا عدالت سریع‌تر و آسان‌تر اجرا شود.

صلاحیت محلی دادگاه‌های صلح تهران بر اساس قانون دادگاه‌های صلح و قانون دادگاه صلح جدید تعیین می‌شود که شامل صلاحیت ذاتی دادگاه صلح و صلاحیت حقوقی دادگاه صلح است. این دادگاه‌ها باتوجه‌به میزان صلاحیت دادگاه صلح و نوع دعاوی، در محدوده جغرافیایی مشخص عمل می‌کنند و در صورت بروز اختلاف، قرار عدم صلاحیت دادگاه صلح صادر خواهد شد. همچنین، ابلاغیه صلح و سازش به طرفین ارسال می‌شود.

ساعت کار دادگاه صلح معمولاً مطابق با ساعات اداری کشور تعیین شده و شعبه صلح دادگاه در تهران و سایر مناطق، از صبح تا بعدازظهر فعالیت می‌کند. برای اطلاع دقیق‌تر از ساعت کاری دادگاه صلح تهران و ساعات کاری دادگاه‌های صلح بهتر است از طریق سایت رسمی یا تماس با شعبه مربوطه اقدام کنید تا از تغییرات احتمالی مطلع شوید.

هزینه دادرسی در دادگاه صلح معمولاً کمتر از دادگاه‌های عمومی است، چرا که این دادگاه‌ها باهدف تسریع و سهولت رسیدگی تشکیل شده‌اند. صلاحیت نسبی دادگاه صلح و صلاحیت دادگاه صلح ایران محدود به مبلغ مشخصی است و طبق قانون، دادگاه صلح تا چه مبلغی قطعی است نیز تعیین شده است؛ بنابراین، مبلغ صلاحیت دادگاه صلح نقش مهمی در تعیین هزینه و قطعی بودن حکم دادگاه صلح ایفا می‌کند.

تفاوت شورای حل اختلاف با دادگاه صلح در ماهیت و نوع رسیدگی آن‌هاست؛ منظور از دادگاه صلح چیست، محلی رسمی برای صدور حکم قضایی در دعاوی کوچک است، درحالی‌که شعبه صلحی شورای حل اختلاف بیشتر به سازش و میانجی‌گری می‌پردازد. به طور خلاصه، تفاوت دادگاه صلح و شورای حل اختلاف در نقش صدور حکم قضایی مقابل نقش تسهیل حل اختلاف است.

دادگاه صلح، به‌عنوان یک نهاد قضائی جدید، باهدف تسهیل رسیدگی به دعاوی کم‌اهمیت و ارتقای عدالت ترمیمی تشکیل شده است. این دادگاه‌ها با رسیدگی سریع‌تر به پرونده‌های کوچک و ساده، تلاش دارند تا از پیچیدگی‌های دادرسی کاسته و فشار را از دوش دادگاه‌های عمومی بردارند. در دادگاه صلح که تحت نظارت رئیس‌کل دادگستری استان و رئیس حوزه قضائی عمل می‌کند، قاضی با تمرکز بر حل مسالمت‌آمیز اختلافات، وظیفه رسیدگی به پرونده‌ها را بر عهده دارد. برخلاف تصور عمومی، دادگاه صلح برخلاف نقش میانجی‌گری، فرایند دادرسی رسمی و قانونی را دنبال می‌کند و به دعاوی خاصی مانند دعاوی مالی تا سقف یک میلیارد ریال، تصرف عدوانی، و جرایم غیرعمدی رسیدگی می‌نماید.

مزایای دادگاه صلح در تسریع روند دادرسی، کاهش هزینه‌ها و زمان رسیدگی، و کاهش فشار به دادگاه‌های عمومی، برای جامعه بسیار مهم است. همچنین، صلاحیت این دادگاه‌ها در رسیدگی به دعاوی مختلف، مانند دعاوی خانوادگی، مالی و کیفری، به‌ویژه برای جرایم سبک و تصادفات، موجب تسهیل فرایند قضائی و دسترسی سریع‌تر به عدالت می‌شود. در نهایت، دادگاه صلح باهدف ترویج صلح و سازش، نقشی مؤثر در حفظ نظم و عدالت در جامعه ایفا می‌کند.