• احضار به چه معناست؟
احضـار در لغت فراخواندن معنا می‌دهد. اما در اصطلاح عامیانه منظور از احضار دعوت رسمی از متهم است که در قالب احضاریه صورت می‌پذیرد. احضاریه از سوی مراجع قضایی برای شخص مورد نظر ارسال می‌شود تا در زمان مقرر در محل حضور به هم رساند.
• شرایط احضار
بر طبق قانون، قاضی نمی‌تواند هر شخصی را احضار و یا جلب کند. این امکان تنها در صورت وجود ادله کافی علیه متهم امکان پذیر خواهد بود. البته ممکن است پس از پایان دادرسی، متهم تبرئه شود، اما همین احضار و یا جلب نیز که در واقع نوعی برچسب زدن به افراد به حساب می‌آید باید با دلایل کافی همراه باشد. در صورتی که قاضی در این رابطه غفلت ورزد، مشمول محکومیت انتظامی خواهد شد. به عبارت ساده قانون، قاضی را از اتهام زنی بدون دلیل منع کرده است.
• ابلاغ احضاریه
در قانون هیچ امکانی برای کشاندن متهم به دادگاه به صورت کلامی وجود ندارد. برای این کار احضاریه به متهم ابلاغ می‌شود.
دادگاه دو نسخه از احضاریه تهیه می‌کند که نسخه اول آن به متهم ابلاغ می‌شود و نسخه دیگر پس از امضا توسط مامور ابلاغ بازگردانده می‌شود. در صورتی که متهم سوادی برای مطالعه احضاریه نداشته باشد، مامور ابلاغ مفاد احضارنامه را به او تفهیم خواهد کرد.
لازم به ذکر است در صورتی که قاضی تشخیص دهد اتهام وارده به متهم، ممکن است جایگاه اجتماعی وی را دچار آسیب و یا تزلزل کند و یا در صورتی که موضوع احضارنامه عفت و امنیت عمومی باشد، می‌تواند بنا به تشخیص خویش شکل احضارنامه را تغییر دهد. بدین ترتیب علت احضار قید نخواهد شد و متهم می‌تواند به منظور کسب اطلاع در مورد علت احضار خود به مرجع قضایی مراجعه نماید.
• در احضارنامه چه چیزهایی ذکر می شود؟
- نام و نام خانوادگی احضار شونده
- تاریخ احضار
- ساعت احضار
- محل حضور متهم
- علت احضار
- نتیجه عدم حضور متهم
- مهر و امضای مقام قضایی
• اصول احضار کردن
در قانون هر چیزی آداب و رسم خودش را دارد. اینگونه نیست که بازپرس پس از احساس نیاز به بازجویی به یک باره متهم را درمحل حاضر نماید. برای این کار باید از احضارنامه کمک گرفته شود تا متهم در زمانی مقرر دررمحل حاضر شود و به سوالات بازپرس پاسخ دهد. بر طبق قانون بین ابلاغ اوراق احضاریه و زمان حضور متهم در نزد بازپرس نباید کمتر از ۵ روز فاصله زمانی وجود داشته باشد.
یکی از دل نگرانی‌های اغلب متهمان این است که با ابلاغ احضاریه، سایرین از این موضوع مطلع می‌شوند. در صورتی که این چنین نیست. زیرا ابلاغ احضاریه توسط ماموران ابلاغ لباس شخصی انجام می‌شود. ضمن اینکه ماموران احضارنامه را پس از رویت کارت شناسایی متهم به وی تحویل می‌دهند.
• نتایج عدم حضور متهم بعد از احضار
برخی از متهمان تصور می‌کنند اگر پس از دریافت احضارنامه در زمان مقرر در نزد بازپرس حاضر نشوند، پرونده بسته خواهد شد. در صورتی که قانون پیشتر نسبت به این مسئله پیش بینی‌های لازم را انجام داده است.
در صورتی که احضارنامه بنا به دلایلی از قبیل: مشخص نبودن محل اقامت متهم به دستش نرسد و تلاش برای یافتن متهم از طرق مختلف نیز بی نتیجه بماند و احضارنامه ابلاغ نشود، به گونه دیگری اقدام می‌شود. در این شرایط ابتدا در یک نوبت آگهی، متهم را به وسیله روزنامه‌های کثیرالانتشار محلی و یا ملی فرا می‌خوانند. لازم به ذکر است که در آگهی، اتهام عنوان می‌شود و متهم موظف است تا در مدتی ۱ ماهه پس از انتشار آگهی نسبت به حضور در مراجع قضایی اقدام به عمل آورد. البته در برخی از مواقع و با تشخیص بازپرس پرونده و با در نظر گرفتن حیثیت اجتماعی متهم، عفت و یا امنیت عمومی، اتهام در آگهی ذکر نخواهد شد.
در صورتی که پس از انتشار آگهی هم از متهم خبری نشود، بازپرس پرونده پس از به پایان رسیدن مهلت مقرر از انتشار آگهی به موضوع رسیدگی خواهد کرد.
• احضارنامه بیانگر وقوع جرم نیست
متاسفانه برخی از افراد تصور می‌کنند که ابلاغ احضاریه به معنای وقوع یک جرم است. در صورتی که این چنین نیست. بسیاری از افرادی که به وسیله احضارنامه به دادگاه فراخوانده می‌شوند، پس از توضیح و پاسخ به سوالات بازپرس تبرئه می‌شوند و دلیل بی گناهی آنها به مقام قضایی ثابت می‌شود. اما متهمان باید به این نکته توجه داشته باشند که دلیل احضار هرچیزی که باشد، ملزم هستند تا در زمان مقرر در مرجع قضایی حاضر شوند تا در ادامه بتوانند بی گناهی خود را به اثبات برسانند. در غیر این صورت، شرایط را به ضرر خود تغییر داده‌اند.
• غیبت متهم
همان طور که گفته شد، غیبت متهم پس از ابلاغ احضاریه به ضررش تمام خواهد شد. اما در صورتی که این عدم حضور بسته به دلایل موجهی رخ داده باشد، هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد. دلایل موجه غیبت متهم به شرح ذیل می‌باشد:
- دیر ابلاغ شدن و یا ابلاغ نشدن احضاریه به متهم به گونه‌ای که مانع از حضور وی شود.
- بیماری متهم که مانع از حضور وی در نزد بازپرس شود.
- بیماری سخت نزدیکان متهم از قبیل: مادر، پدر، همسر و اولاد که مانع از حضور متهم در مرجع قضایی شود.
- در صورت فوت اجداد، والدین، همسر، خواهر، برادر و فرزندان متهم. لازم به ذکر است که فوت سایر بستگان مثل عمه، دایی، خاله، عمو و فرزندان ایشان موجب موجه بودن غیبت نخواهد شد.
- مبتلا شدن به بیماری‌های واگیردار
- بروز حوادثی مثل سیل و زلزله و یا مواردی مشابه که تردد را برای متهم سخت و یا غیرممکن سازد.
- حبس یا توقیف متهم
- موارد دیگری که از دید بازپرس پرونده موجب موجه شدن غیبت متهم شود.
در صورتی که متهم هیچ یک از این شرایط را نداشته باشد، می‌تواند تنها برای یک مرتبه پیش از زمان مقرر به بازپرس مراجعه نماید و مقام قضایی را از عدم حضور خود مطلع سازد و رضایت وی را جلب نماید.
در این شرایط بازپرس می‌تواند بنا به تشخیص خود و عدم ایجاد تاخیر در تحقیقات مربوط به پرونده، با درخواست متهم موافقت نماید و احضار وی را برای ۳ روز دیگر تمدید کند.
