قطعا ازدواج یکی از تصمیمات مهم برای هر شخص است که در پی آن وظایف و تکالیف مهمی‌شکل میگیرد. یکی از این تکالیف نگهداری از فرزندان است که در صورت فوت سرپرست و یا طلاق زوجین، می‌توان حق و حقوق فرزند را به صورت کاملا قانونی طلب کرد. پرداخت نفقه فرزند موضوع ما در این مقاله است که در ادامه جزئیاتی را در این رابطه شرح خواهیم داد.
با استناد به ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی کشور، پرداخت نفقه فرزند برعهده پدر است. پدر موظف است به فرزند یا فرزندانش که تحت حضانت خود، مادر و یا فرد دیگری قرار دارند، نفقه پرداخت کند. تهیه مسکن، خوراک،پوشاک، درمان و… از جمله مواردی است که پدر باید در قبال فرزندش انجام دهد. در صورت کوتاهی پدر در این زمینه(در صورت استطاعت مالی) بر طبق قانون با وی برخورد می‌شود.
بر اساس ماده ۶۴۲ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی‌با این قبیل از پدران برخورد قانونی خواهد شد. چنانچه ذی نفع برای احیای حقش به دادگاه شکایت ببرد، دادگاه پدر را به حبسی ۳ ماه و یک روز الی ۵ ماه محکوم می‌کند.
• چه کسی به غیر از پدر موظف به پرداخت نفقه است؟
در صورتی که پدر فوت کرده باشد و یا از لحاظ مالی استطاعت کافی برای پرداخت نفقه را نداشته باشد، بر طبق قانون پدربزرگ فرزند موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. در صورتی که پدربزرگ نیز فوت کرده باشد و یا استطاعت مالی نداشته باشد، این وظیفه بر عهده سایر اجداد پدری است. در صورت عدم توانایی اجداد پدری در پرداخت نفقه فرزند، این مهم بر عهده مادر می‌افتد.
در صورتی که مادر فرزند نیز در قید حیات نباشد و یا قدرت پرداخت نفقه را نداشته باشد، این وظیفه بر عهده اجداد مادری و پدری خواهد بود. اگر اجداد هر دو طرف از حیث نزدیکی دارای یک درجه باشند، هزینه پرداخت نفقه به صورت مشترک بین آنها تقسیم خواهد شد.
• نفقه فرزند مشترک چطور تعیین می‌شود؟
برای بررسی و تعیین نفقه فرزند مشترک، دادگاه خانواده این موضوع را به کارشناس مرتبط ارجاع می‌دهد. وی پس از صحبت با والدین، بررسی وضعیت کنونی انها، رابطه والدین با فرزند و وضعیت مالی پدر میزان نفقه فرزند را مشخص می‌کند. لازم به ذکر است که مبلغ نفقه فرزند برای همگان یکسان نیست و شرایط زندگی اشخاص برروی مبلغ نفقه تاثیرگذار خواهد بود. زندگی در شهرهای کوچک، شهرهای بزرگ، روستا، پایتخت، سطح تحصیلات والدین، شغل والدین، محل زندگی والدین و… از مواد تاثیر گذار بر مبلغ نفقه به حساب می‌آید. بدیهی است شخصی که عهده دار پرداخت نفقه فرزند است باید خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و سایر نیازهای معیشتی فرزند را درخور با استطاعت مالی خود تامین نماید.
• فرزندان تا چه سنی مشمول دریافت نفقه می‌شوند؟
به طور کلی از دید قانون شخصی مستحق دریافت نفقه خواهد بود که با اشتغال به شغلی نتواند وسایل امرار معاش خود را تامین نماید. بر طبق قانون، فرزندان پسر پس از سن ۱۸ سالگی و به اتمام رساندن دوره سربازی می‌توانند به دنبال کار باشند و در صورت توانایی آنان برای اشتغال، نفقه قطع خواهد شد. اما در مورد فرزندان دختر مسئله کمی‌متفاوت است. در صورتی که فرزندان دختر به کاری مشغول نباشند پرداخت نفقه آنان تا هرسنی که ازدواج کنند، ادامه خواهد داشت.
• آیا هزینه تحصیل هم جزء نفقه می‌باشد؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم مادامی‌که تحصیل، یک امر ضروری تلقی می‌شود سرپرست موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. اما در صورتی که فرزند قصد تحصیل در دانشگاه را داشته باشد، اجباری بر سرپرست برای پرداخت هزینه تحصیل در دانشگاه وارد نخواهد بود.
• نحوه مطالبه نفقه
با تکیه بر ماده ۶ قانون حمایت خانواده، کسی که از فرزند نگهداری می‌کند، می‌تواند برای اخذ نفقه فرزند از پدر شکایت کند. برای اقامه دعوی لازم است تا دختر کمتر از ۹ سال و پسر کمتر از ۱۵ سال سن داشته باشد.
در صورتی که فرزند از دادگاه حکم رشد گرفته باشد، می‌تواند تا پایان سن ۱۸ سالگی از پدر و یاهرشخص دیگری که موظف به پرداخت نفقه است، شکایت کند. اما در صورتی که فرزند حکم رشد نداشته باشد، تا پایان سن ۱۸ سالگی نمی‌تواند هیچ گونه اقدام مستقلی در این زمینه داشته باشد. پسران تا ۱۸ سالگی و درست تا زمانی که در خانه پدری خود تحصیل می‌کنند، می‌توانند حتی در صورت عدم طلاق والدین برای دریافت نفقه قانونی خود اقدام نمایند.
• نفقه فرزند مشترک در طلاق توافقی
با توجه به ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده، در صورت طلاق زوجین وضعیت حضانت و پرداخت نفقه فرزند مشخص خواهد شد. در طلاق توافقی تمامی‌مسائل با توافق زوجین حل می‌شود. یکی از این مسائل حضانت فرزند و پرداخت نفقه وی می‌باشد. بدین‌ترتیب پرداخت نفقه فرزند مشترک بر عهده پدر یا مادر خواهد بود که البته مبلغ نفقه نیز باید تعیین شود. در صورت بروز هرگونه مشکل و یا اختلاف در تعیین مبلغ قابل پرداخت برای نفقه فرزند، والدین می‌توانند از دادگاه رسیدگی کننده به طلاق‌های توافقی بخواهند تا مسئله به وجود آمده را بررسی و سپس نفقه درخور و مناسب را تعیین کنند.
• آیا پدر پس از تامین مسکن برای فرزند بازهم موظف به پرداخت نفقه خواهد بود؟
همان طور که می‌دانید یکی از وظایف اصلی والدین نگهداری همه جانبه از فرزندان است و این مسئله از دید قانون نیز تکلیف والدین تلقی می‌شود. قطعا بخش عظیمی‌از نگهداری از فرزندان به خرج کردن و متحمل شدن هزینه‌های گوناگون برای آنهاست.
• آیا اشتغال مادر مانع از پرداخت نفقه فرزند از سوی پدر می‌شود؟
برخی بر این باورند اگر مادر حضانت فرزند را برعهده داشته باشد و خود نیز شاغل باشد، قادر به دریافت نفقه فرزندش نخواهد بود. در صورتی که این باور کاملا اشتباه است. مادران شاغل نیز می‌توانند برای اخذ نفقه فرزند اقامه دعوی نمایند. لازم است بدانید که وضعیت رفاهی مادر تاثیر مستقیمی‌بر تعیین نفقه فرزند خواهد داشت. زیرا وضعیت زندگی مادر به طور ناخودآگاه بر وضعیت زندگی فرزند تاثیرگذار خواهد بود. به عنوان مثال مادری که در دوران نوجوانی از وضعیت رفاهی بالایی برخوردار است و یا در زمان اقامه دعوی در منطقه ای گران قیمت اقامت داشته باشد، برای فرزندش نفقه بیشتری در نظر گرفته می‌شود. برعکس این قضیه نیز وجود دارد. مادرانی که در روستا زندگی می‌کنند، نفقه فرزندی کمتری از سوی پدر دریافت خواهند کرد.
