نیم عشر دولتی چیست؟

به طور کلی، نیم عشر، عبارت است از مبلغی که محکوم علیه یک پرونده حقوقی، می بایست به دولت پرداخت نماید تا حکم صادره علیه وی، اجرایی گردد. در واقع، علاوه بر مبلغ محکوم به (یا اصل بدهی) که می بایست توسط شخص محکوم علیه (بدهکار) پرداخت شود، هزینه هایی نیز، تحت عنوان نیم عشر دولتی یا اجرایی، می بایست پرداخت شود که این حق الاجرا، با هزینه های مربوط به دادرسی، متفاوت است و در واقع، هزینه اجرای حکم می باشد.
در ارتباط با نیم عشر و میزان آن، باید افزود که اساسا، عشر، به معنای یک دهم یا همان ده درصد می باشد و نیم عشر، به معنای نصف این مقدار، یعنی نصف یک دهم است که معادل یک بیستم یا پنج درصد است که پس از محاسبه آن و با در نظر گرفتن مبالغ تخفیف و بخشودگی، باید توسط محکوم علیه، پرداخت شود.

نیم عشر خود شامل دو دسته می باشد:

۱- نیم عشر اجرایی: کسی که در پرونده مربوطه محکوم شده است، همان محکوم علیه نام دارد باید هزینه نیم عشر را بپردازد که همان هزینه حق الاجرا می باشد.
اگر محکوم‌ علیه تا ظرف ده روز بعد از صادر شدن حکم اجراییه، بتواند بدهی خود را بپردازد و یا بتواند با طرف مقابل خود سازش کند، در این صورت است که از پرداخت نیم عشر اجرایی معاف می‌شود.

۲- نیم عشر دولتی: نیم عشر دولتی معمولاً مربوط به مهریه می گردد و زوجه باید در همان ابتدا یک بیستم از مبلغ مهریه خود را ببه نرخ روز، بابت نیم عشر دولتی و یا همان هزینه صدور اجراییه بپردازد.

تفاوت نیم عشر دولتی و اجرایی، در آن است که نیم عشر دولتی، مربوط به مرحله اجرای حکم در پرونده های مطالبه مهریه می باشد؛ اما نیم عشر اجرایی، به حق الاجرای سایر پرونده های حقوقی دادگاه، همچون مطالبه بدهی یا وجه چک، اطلاق می گردد که البته، مبلغ و مقدار هر کدام از آنها، یکسان (پنج درصد) می باشد.

در ماده ۱۸۱ از قانون ثبت اعلام شده است که کسی که اجرائیه به ضرر وی در حال اجرا است باید از عهده پرداخت نیم عشر دولتی برآید. پس همانگونه که مشاهده می‌شود، مسئولیت پرداخت نیم عشر به عهده محکوم است. و نیز زمان پرداخت نیم عشر، هنگامی خواهد بود که پرونده قضایی به صدور رای نهایی انجامیده و در نهایت به مرحله اجرای رای ورود نموده است.

در واقع مبنای تعیین زمان پرداخت نیم عشر را زمان صدور اجرائیه می‌دانیم. به نحوی که پس از صدور اجرائیه و ابلاغ آن به طرفین پرونده قضایی و نیز پس از آن که ده روز از صدور اجرایی گذشت، پرداخت نیم عشر برای محکوم مستقر خواهد شد و نامبرده باید از عهده پرداخت آن برآِید.

معافیت یا بخشودگی از پرداخت نیم عشر اجرایی، شامل دو مورد است که یکی از موارد معافیت و بخشودگی در پرداخت نیم عشر اجرایی، آن است که محکوم علیه، ظرف ده روز بعد از صدور اجراییه، بدهی یا مبلغ محکوم به را پرداخت نماید که در این حالت، از پرداخت نیم عشر، معاف خواهد شد؛

همچنین، در صورتی که محکوم له و محکوم علیه، ظرف ده روز پس از صدور اجراییه، با هم توافق یا سازش نموده و یا اینکه ترتیب نحوه اجرای حکم دادگاه را معین نمایند، نیازی به پرداخت نیم عشر به دولت نبوده و محکوم علیه، از پرداخت آن معاف می گردد.

علاوه بر این، در دو مورد، ممکن است که مدیون یا بدهکار، مشمول تخفیف در پرداخت نیم عشر اجرایی شود که حالت اول، زمانی است که شخص محکوم علیه، ظرف ده روز، بخشی از محکوم به را پرداخت نماید که در این صورت، به اندازه میزان بدهی پرداخت شده، از نیم عشر اجرایی وی، کاسته می شود و در واقع، ماخذ بدهی مشمول نیم عشر، کم شده و به تبع آن، مبلغ نیم عشر نیز، کاهش می یابد.

همچنین، در صورتی که مدیون یا محکوم علیه، بعد از مهلت ده روزه، با محکوم له، در ارتباط با پرداخت بدهی و نحوه آن، به توافق و تفاهم برسند، در این صورت، مبلغ نیم عشر، تخفیف داده می شود و لازم است که نصف مبلغ نیم عشر، پرداخت شود که نصف نیم عشر، چیزی معادل دو و نیم درصد از محکوم به، خواهد بود. لازم به ذکر است که نیم عشر دولتی در صورت رضایت طرف مقابل نیز، مشمول تخفیف مذکور خواهد شد.