حرفه پزشکی یکی از قدیمی ترین و مهم ترین حرفه های جهان است . از ابتدای تاریخ مقرراتی برای کنترل و قانونمند کردن آن ، با تکیه بر مقررات کیفری برای جلوگیری از مداخله نا آگاهان در این حرفه وضع شده تا مسئولیت های یک پزشک را سنگین نماید.
حقوق پزشکی هنگامی که در پرتو حقوق جزای پزشکی به تبیین جرایم پزشکی و مجازات های حاکم بر آن ها می پردازد به حقوق کیفری نزدیک میشود و هنگامی که ارتباط پزشک و بیمار و قراردادهای پزشکی و نقش افراد ثالث را مبنای مطالعه ی خود قرار میدهد،در قلمرو حقوق خصوصی قرار میگیرد.
جدای از این در حقوق ایران تکیه اصلی قانونگذار در ابتدا بر مسئولیت های کیفری و سپس بر مسئولیت های مدنی یک پزشک است، در حالیکه با نگاه به موارد مشابه در حقوق سایر کشورها ، مسئولیت مدنی پزشک و به تبع آن جبران خسارت زیان دیده تاکید بسیار شده است. با این وجود مفهوم دیه و ارش در حقوق ایران می تواند در جبران خسارت زیان دیده کمک شایانی کند .
موجبات مسئولیت پزشک را اینگونه دسته بندی کرده اند:
عمد – خطا – مخالفت با اصول حرفه پزشکی – ندانستن اصول حرفه پزشکی – تخلف از اذن بیمار – تخلف از اذن ولی بیمار – ترک معالجه – معالجات ممنوع – افشای اسرار بیماران
موضوع مسئولیت پزشـکی بـررسی انواع جنایات پزشک، اثبات اینکه آیا این جنایات سبب ایجاد مسئولیت بـرای او مـیشود یا خیر، بیان چگونگی اثبات آن عـلیه پزشـک و ذکـر اثاری که بر این اثبات مترتب اسـت، مـیباشد. بعضی دیگر از حقوقدانان مسئولیت پزشک را از اقسام مسئولیت حرفهای میدانند و چـنانچه فـردی از آن حرفه مرتکب اعمالی بر خلاف اخـلاق، عرف یا مقررات آن حـرفه گـردد، با او برخورد میشود. به هـمین تـرتیب در حرفه پزشکی مجموعه قواعد و مقرراتی وجود دارد که رعایت آنها از طرف پزشکان لازم است و در صـورت تـخلف مجازاتهایی بر متخلفین اعمال مـیشود. ایـن مـسئولیت را که ناشی از تـقصیر انـضباطی میباشد، مسئولیت حرفهای مـیگویند.
در حقوق ایران مسئولیت پزشک مبتنی بر نظریه تقصیر مفروض است و پزشک باید عدم تقصیر خود را اثبات کند. به نظر میبایست میان فروض مختلف فرق قائل شد، به نحوی که چنانچه موضوع درمان مربوط به جراحی های ضروری از جمله عمل قلب، بیماریهای خاص و … باشد در اینجا بهتر است اصل بر تقصیر پزشک نباشد تا پزشک ضمن رعایت اصول و مقررات پزشکی با آسودگی خاطر نسبت به درمان بیمار اقدام نماید. لکن چنانچه درمان مربوط به جراحی های غیر ضروری و زیبایی و یا ترمیمی و مستلزم صرف هزینه های گزاف باشد، میتوان اصل را بر تقصیر پزشک دانست.
