تعهد به نفع و یا ضرر شخص خارج قرارداد

فرض کنید الف با ب قراردادی منعقد کرده است و طی آن هر یک از آن دو وظایفی را بر عهده گرفته است؛ مثلا الف با ب قرارداد اجاره منعقد کرده است و مطابق آن الف متعهد به پرداخت پنجاه میلیون تومان بعنوان مال‌الاجاره و ب متعهد به تحویل منزل به الف شده است. انجام تعهدات مذکور در این قرارداد بر “الف” و “ب” لازم می‌باشد. حال، فرضی را در نظر بگیرید که در همین قرارداد که الف و ب طرفین آن هستند، الف تعهدی به ضرر ج بکند؛ مثلا الف بوسیله یک قرارداد خودرویی از ب می‌خرد و در همان قرارداد ذکر می‌کند که ج پول خودرو را می‌پردازد. مطابق قانون، این دست از تعهدات که به ضرر شخص دیگری غیر از طرفین قرارداد می‌باشد، اعتبار ندارد؛ زیرا آن شخص اساساً در قرارداد دخالتی نداشته است که تکلیفی متوجه او باشد. اما همین تعهد اگر به نفع ج باشد، منع قانونی ندارد.

بطور مثال، اگر الف در ضمن قرارداد خرید خانه که با ب منعقد کرده است، تعهد بدهد که مبلغی را به ج بپردازد، این تعهد هیچ اشکالی ندارد؛ زیرا نه تنها ضرری به کسی نمی‌رساند، بلکه سودی را هم نصیب دیگری می‌نماید. یا در مثال عقد صلح، ممکن است یکی از طرف‌ها در مقابل مالی که می‌گیرد، متعهد شود که نفقه معینی هر ماه تا مدت معین پرداخت نماید. این تعهد ممکن است به نفع طرفین قرارداد صلح یا به نفع شخص یا اشخاص ثالث واقع شود؛ یعنی اگر الف در مقابل مالی که طی قرارداد صلح از ب می‌گیرد متعهد به دادن نفقه فرزندان ب تا ده سال شود، در این صورت بوسیله قراردادی که تنها بین الف و ب بوده، نفعی متوجه کسانی غیر از آنها(فرزندان ب) شده است. مثال دیگر برای بحث تعهد به نفع شخص ثالث، «بیمه عمر» است. در بیمه عمر، شرکت بیمه تعهد می‌کند در صورت فوت بیمه‌گذار، مبلغی را به بازماندگان او بپردازد. در اینجا هم نفعی به بازماندگان متوفی (که در انعقاد قرارداد دخالتی نداشته‌اند) می‌رسد .